ILIAZ BOBAJ shqipëron KAVAFIN
Kur më rrëfeu miku im nga Patra, shkrimtari Iljaz Bobaj, një ditë vere, tek provonim meze peshku dhe uzon e famshme mitilinase tek Marina e Glifadhës, në Athinë, se kishte ndërmend të përkthente Konstantin Kavafin, u ndjeva disi çuditshëm. Kavafin?! M’u kujtua se shkrimtarët grekë, kur doni...n të ironizonin ndonjë hap të paarirë letrar të kolegëve (ç’gjë më e zakontë për shkrimtarët ironia ndërmjet tyre!), shpesh thonin: "Hëm, kërkoi të merrej me Kavafin...". Domethënë, i shtriu këmbët më shumë se jorgani... Veçse, me këtë poet të madh grek, mbase më i madhi ndër helenët e të gjitha kohëve, që për mua dhe shumë të tjerë ishte ironi fakti, që para tij e kishin "uzurpuar" të tjerë "Nobelin", kolegë që e quanin "mësues të vjershërimit", në një kohë që poetit aleksiandrian nuk iu akordua asnjëherë, "ishte marrë" prej kohësh, madje me sukses të lavdërueshëm, bardi ynë, Kadareja. Do t’ia dilte "të përleshej" me gjigandin grek të letrave miku im, Iljaz Bobaj? Do të thoshte diçka më tepër se Kadareja?
Pas ca kohësh, në postën time elektronike kishte "bujtur" nga Patra e Iljaz Bobajt poeti grek i shqipëruar. Pse ta fsheh: u befasova. M’u duk se e lexoja në gjuhën e tij amtare. Nuk e di nëse Kadareja e ka përkthyer Kavafin nga origjinali. Mëndja ma do, se e ka përkthyer nga frëngjishtja. Bobaj e sjell Kavafin drejt e nga burimi, nga greqishtja. Dhe ka bërë kujdes, me dashuri dhe respekt prej poeti, që t’i ruajë freskinë "ujit kavafian", ta pijmë ne të tjerët dhe të kënaqemi.
Shijojeni edhe ju, miq të dashur!
GRIGOR JOVANI
KONSTANTIN KAVAFIS
(1863 – 1933)
AFATI I NERONIT
Nuk u shqetësua Neroni kur dëgjoi
Orakullin e Delfit, profetin:
"73 vjetëve t’u trembesh!".
Kish ende kohë të gëzonte.
Ishte vetëm tridhjet vjeç. Tepër i largët
afati, që zoti i kish dhënë,
për t’u dalë përpara rreziqeve të ardhshme.
Tani do të kthehej në Romë pakëz i këputur
nga lodhja e këndshme e atij udhëtimi,
që ishte dëfrim i përditshëm
në teatro, kopshtije, vendstërvitje...
Mbrëmjet në qytetet e Ahajasë...
E mbi gjithshka kënaqësia e trupave të zhveshur...
Me këto merrej Neroni. Në Spanjë
ushtrinë e tij afronte dhe stërviste fshehur
Galvasi, plaku shtatëdhjetë e tre vjeçar.
MURET
Pa mendim, pa dhimbje, pa turp,
rreth meje ndërtuan mure të mëdhenj, të lartë.
Dhe rri tani dhe robëtohem këtu,
nuk mendoj tjetër, trurin ma bluan imi fat.
Meqë jashtë kisha për të bërë shumë gjëra,
kur ndërtuan muret, si nuk i pashë.
Por nuk dëgjova as zhurmë ndërtuesish, as zëra,
pa më përfillur, nga bota më lanë jashtë.
PREJ ORES 9
Dymbydhjetë e gjysmë. Sa shpejt shkoi ora,
prej orës 9, kur ndeza llambën
dhe ndenja këtu. Ndenja pa lexuar
dhe pa folur. E me kë të flas,
fillikat mes katër mureve të kësaj shtëpie.
Shëmbëllimi i trupit tim të moshës së rinisë,
prej orës 9, kur ndeza llampën,
erdhi më mori dhe më kujtoi
dhomat e mbyllura plot aromë
dhe kënaqësinë e shkuar, - ç’kënaqësi e guximshme! –
Gjithashtu, më solli pa syve
rrugë, që tashmë janë të shpërfytyruara,
vende plot gjallëri, që u shuan,
teatro dhe kafene, që ishin dikur.
Shëmbëllimi i trupit tim të moshës së rinisë,
erdhi dhe më solli hidhërimet,
zërin e familjes, ndarjet,
ndjenjat e mia, ndjenjat,
që vdiqën dhe u nderuan aq pak.
Dymbydhjetë e gjysmë. Sa shpejt ora vërtitet.
Dymbydhjetë e gjysmë. Si shkuan vitet.
NE TE NJEJTIN VEND
Mjedis shtëpie, qendre, lagjeje.
E shoh dhe eci vite dhe vite.
Të krijova mes gëzimeve dhe hidhërimeve,
me kaq ngjarje, me me kaq gjëra.
Dhe u bëre i gjithi i ndjeshëm, për mua.
PASQYRA NE HYRJE
Shtëpia e pasur kishte në hyrje
një pasqyrë të madhe, të vjetër shumë,
blerë, të paktën, para tetëdhjetë vjetësh.
Një djalë i kukur, nënpunës tek rrobaqepsi
(të djelave sportist amator)
priste me një pako në duar. Ia dorëzoi
një njeriu të shtëpisë dhe ai e çoi brenda,
për të sjellë faturën. Nënpunësi i rrobaqepsit
mbeti vetëm dhe priste.
Iu afrua pasqyrës dhe u pa,
rregulloi kollaren. Pas pesë minutash
ia sollën faturën. E mori dhe iku.
Por pasqyra e vjetër, që kish parë,
gjatë jetës së saj shumvjeçare
mijra gjëra dhe fytyra,
pasqyra e vjetër tani gëzohej
dhe krenohej që kish ndjerë mbi vete
bukurinë e rrallë për pak minuta.
NE SHTEPINE E SHPIRTIT
Në shtëpinë e Shpirtit vërtiten pasionet,
gratë e bukura, veshur me mëndafsh
dhe gurë zafiri deri në majë të flokëve.
Që nga porta e shtëpisë, gjer tej në thellësi
i përdorin të gjitha sallat. Në më të madhen,
mbrëmjeve, gjakndezur zjarr e valë,
flokëlëshuar, kërcejnë e pijnë me afsh.
Jashtë sallave të zbehta, të veshura
me modën e një kohe në harrim,
enden vyrtytet dhe me ëndje dëgjojnë
festën që bëjnë njerëzit e dehur.
Në xhamat e dritareve afrojnë fytyrat
dhe shohin të heshtur, të menduar,
xhevahiret, dritat, vallen në harbim.
NE SPARTE
Nuk dinte mbret Kleomeni, nuk guxonte,
një gjë të tillë nuk dinte si t’ia thosh
nënës së vet: Ptolemeu ngulmonte,
që për garancinë e marrëveshjes, të shkonte edhe ajo
në Egjipt dhe të përkudesej
me përulësi, ashtu siç i takonte.
Dhe vinte shpesh për t’ia thënë dhe gjith mëdyshej.
Gjithnjë niste t’ia thosh e gjithnjë e linte në mes.
Por gruaja e mrekullueshme e kuptoi,
(ndërkohë diçka kish dëgjuar për këtë)
dhe i dha guxim të shprehej.
Buzëqeshi dhe i tha se natyrisht që shkonte.
Bile gëzohej që mund të ishte
në pleqërinë e saj e vlefshme prapë për Spartën.
Sa për përulësinë, atë e shpërfillte
urtësi e Spartës. Sigurisht nuk shte i zoti
të bëhej një Llajidh i djeshëm
dhe sado që të këmbëngulte, nuk do mundte kurrë
të nëpërkëmbte një hyjni arkade
të bekuar si ajo, nënë e mbretit të Spartës.
DITE TE VITIT 1909, ’10 dhe ‘11
Ishte i biri i një marinari të tiranizuar, të këputur
(nga ishujt e Egjeut).
Punonte në hekura. Vishte rroba të vjetra.
Këpucët i kish të shqyera, brashnja.
Duart të ndotura me vajra dhe ndryshk.
Në mbrëmje, kur mbyllej dyqani,
nëse kish diçka që e dëshironte me zjarr,
ndonjë kollare paksa të shtrenjtë,
ndonjë kollare për të djelën,
ose nëse kish parë në vitrina
dhe i pëlqente ndonjë këmishë mavi,
trupin e tij, për një apo dy dhrahmi, e shiste.
Pyes veten: nëse në kohët e lashta,
(Aleksandra krenohej se kish të rinjtë më të bukur),
djalosh më të përkorë se ai – që shkoi dëm –
nuk kish parë, kuptohet: shtati i tij pikturë,
në dyqanin e vjetër, një hekurpunues i rëndomtë,
aq shpejt nga puna e mundimshme
dhe nga shoqëria e lëshuar, e shthur, ishte rrënuar.
DITE TE VITIT 1903
Nuk i fitova dot prapë, - ato që humba aq shpejt ...-
sytë poetikë, fytyrën
e zbehtë... në errësirën e rrugës...
Nuk i fitova dot prapë, - ato që më dha fati, -
që i braktisa aq lehtë
e mandej i lakmova me aq zjarr.
Sytë poetikë, fytyrën e zbehtë,
ato buzë, nuk i fitova dot prapë.
DY TE RINJ, 23 DHE 24 VJEÇ
Prej orës dhjetë e gjysmë ishte në kafene
dhe priste të kthehej nga çasti në çast.
Shkoi mesnatë, ai priste ende.
Shkoi një e gjysmë, kafeneja
qe boshatisur pothuajse krejtësisht.
U mërzit duke lexuar gazetat
Mekanikisht. Nga tre shillingat e vetme
i mbeti vetëm një: gjatë kohës që priste
i harxhoi të tjerat me kafe dhe konjak.
Cigareve u dha fund.
E cfiliste kjo pritje e gjatë. Sepse
siç ishte i vetëm kaq orë, filluan
ta pushtonin mendimet e trishtë
të jetës së tij të shthurrur.
Por sa pa mikun e tij të hynte, në çast
Lodhja, mërzija, mendimet i ikën.
Miku i tij solli një lajm të papritur.
Kishte fituar në letra gjashtëdhjetë lira.
Fytyrat e tyre të hijshme, rinia e tyre e bukur,
miqësia e ndjeshme, që kishin midis tyre,
u ripërtërit, u gjallërua, u forcua
nga gjashtëdhjetë lirat e fituara në letra.
Dhe gjithë hare, fuqi, ndjeshmëri, bukuri
shkuan jo në familjet e tyre të ndershme,
por gjetkë, aty ku nuk i dëshironte më askush.
NJE PLAK
Në kafenenë e zhurmshme, tej në thellësi,
përkulur mbi tryezë, një plak i vjetër rri,
me një gazetë para, i vetëm fillikat.
Përbuzje i ndjen të mjerës pleqëri,
mendon: sa pak gëzoi në rini,
kur kish forcë, fjalë, bukuri pa cak.
E di, u plak shumë, e shikon, e ndjen,
koh’ e rinisë i duket e afërt si dje,
sa kohëe shkurtër, shkurtaqe kohë.
Mendon si e mashtronte dinakja Urtësi
Dhe gjithnjë e besonte: - Eh, ç’marrëzi!
Gënjeshtra i thosh: - Nesër ke shumë kohë.
Vrillimet e hershme, mendimit i zënë vend,
sa gëzim flijoi, sa njohje të pamend,
çdo rast të humbur tani e tall, përqesh.
Nga mendimet e gjatë, kujtimet pa fund,
plaku u trallis, u lëshua në gjumë,
aty në kafene, mbështetur mbi tryezë.
EMILIANO MONAI, ALEKSANDRI 628 – 655
Me fjalë, me pamje, me mjeshtëri
do vesh një armatim të rëndë, të veçantë,
do përballoj kështu njerëzit e këqinj,
frikë dhe dobësi nuk do kem aspak.
Do duan të më dëmtojnë. Por askush vesh s’do marrë,
prej atyre që afër meje do të vijnë,
ku fshihen plagët e mia, të hershmet plagë,
me hile, mjeshtërisht do t’i mbuloj dobësitë.
Të kota mburrjet e Emiliano Monait,
të jetë armatosur ndonjëherë kaq rëndë ai?
Dhe po ta ketë bërë, s’e ka përdorur shumë,
njëzet e shtatë vjeç, vdiq në Siqeli.
QIRINJTE
Ditët e ardhshme rrinë para nesh,
si një radhë qirinjsh të ndezur,
qirinj të artë, të ngrohtë, të gjallë.
Ditët e shkuara mbeten pas,
një radhë e pikëlluar qirinjsh të shuar,
më të afërmit tymojnë ende,
qirinj të ftohtë, të shkrirë, të përthyer.
S'dua t'i shoh, më brengos forma e tyre,
brengosem të kujtoj dritën e tyre të parë,
vështroj përpara, tek qirinjtë e ndezur.
S'dua të kthej sytë, të ndjehem i frikuar,
duke parë sa shpejt zgjatet vija e errët,
sa shpejt shtohen qirinjtë e shuar.
LUTJET
Një marinar u mbyt në thellësi në det,
nënë e tij, paditur, merr rrugën shkon e ndez.
Një qiri të madh përpara Shënmërisë,
që shpejt të kthehet djali dhe të jetë kohë e mirë.
E mban veshin përpjetë, andej nga zhurmon era
dhe falet, mërmërit, me lutje të paprera.
Vëmëndshëm e brengosur, sapo dëgjon një zë,
ndërsa djali që pret, s'ka për t'u kthyer më.
HARRESE
Mbyllur brenda në lulëtari,
nën xhamari, lulet nuk dinë
si është shkëlqimi diellor,
si fryjnë flladet, kur shkojnë freskitë.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen