Grigor Jovani: CA GJERA, QE I NDODHIN POETIT

 

CA GJERA, QE I NDODHIN POETIT

- Shënime për vëllimin “Hapa mbi gjethe vjeshte”, të Eduard Konicës -

Ca gjëra nuk bëhen rastësisht, ka një shpjegim llogjik pse ndodhin. Bie fjala, pse lind një poet dhe pse merr ai një fytyrë të përveçme, që e dallon nga moria e të tjerëve. Eduard Konica, djaloshi nga Leskoviku, nuk u ...bë poet për shkak të mbiemrit të famshëm, që të sjell automatikisht në mendje, do s’do, Konicën e madh të letrave shqipe. Nuk e lidhi kjo rastësi me poezinë. Konica, ky i riu, i tanishmi, u bë poet për shkak të natyrës, i lindi dëshira e papërballueshme e të shkruarit vargje prej adhurimit që ndjeu për bukuritë e vendlindjes, prej nevojës për ta shprehur atë. Mbi të gjitha, i ra në “çaçkë të kokës” vjeshta. Do ishte më e natyrshme, për shkak të moshës, t’i pëlqente pranvera. Por ai poet do të bëhej, së pari. Dhe stina e poetëve, dihet që është vjeshta, me tërë atë koloritet dhe trishtim që përmban. 70 % të poezive Eduardi i ka me vjeshtë. Më ka rënë në sy kjo gjë edhe në vëllimet e mëparshme. Tek ky i fundmi sikur e ka tepruar... Tani jam i bindur: është bërë poet për shkak të vjeshtës. Prandaj, edhe ky vëllim quhet pikërisht ashtu: “Hapa mbi gjethe vjeshte”. E dashuron pa masë këtë stinë. Ja si rrëfehet vetë, në poezinë “E dashura vjeshtë” (rastësi është edhe kjo, që e quan pikërisht kështu?):

“Sa e dashur vjeshta ish për mua,
jo se kisha lindur në shtator,
kur vjeshta ulej këmbëkryq,
isha poet,
por dhe sadopak piktor...”

U bë vërtet, poet i saj, por edhe skulptor, siç thotë, por u bë edhe fotograf, do të shtoja unë. Fotografon pejsazhe vjeshte. Dhe i hedh në vargje, dhe mbush me to librat. Është risija e tij, ajo e përveçmja, është gjëja më e bukur që sjell për lexuesit Eduard Konica. Mbi të gjitha, ai është poet i pejsazhit. Zgjedh fjalë dhe piktorën me to pejsazhe, kaq të gjalla, sa të ngjan se udhëton mes tyre. Ka ca brilante me këtë temë. Veçoj poezitë “Mes dy stinësh”, “Ah, sikur!”, “Qershori në dy stinë”, “Hapa mbi gjethe vjeshte” e plot të tjera. Të ngjan se je në një ekspozitë pikture, tek lexon këtë libër.
Stacioni i dytë për këtë poet është dashuria. Eduard Konica dashuron, ka një dashuri djaloshare, të atij djali fshati, që zbret në gjimnazin e Leskovikut, pi ndonjë gotë raki tek lokali i rrapit madhështor në shesh dhe s’përmbahet, dhe përndizet, kur fustani i ndonjë vasheje gjimnaziste rebelon për pak përsipër gjurit. Bën poezi të bukura për dashurinë, por jo si ato për natyrën. Sepse tek cikli për dashurinë, përveç gjetjeve, ka edhe ujë, madje me bollëk, ka kashtë, nga ajo që digjet me t’u ndezur, ngaqë siç rrëfehet disa herë nëpër poezitë e këtij lloji, ngatërron poezinë me rakinë: “... duke pirë rakinë me bidona”, thotë në një vjershë. Por kjo ndodh edhe ngaqë libri nuk duhet të jetë i redaktuar, nuk ka kaluar, siç duket, nga censura e domosdoshme e redaktimit. Pse, e ndjen veten “poet i paredaktueshëm”, Eduard Konica?! Unë vetë ndjeva nevojën e redaktimit të strofës për vjeshtën, që përmenda pak më sipër. Dhe e bëra vetë, pa e pyetur autorin. Nuk ngjan më mirë e redaktuar, Eduard? Ama, ato poezi dashurie, që i konsideroj të bukura, janë vërtret të bukura, emocionuese. Siç është poezia “Imazhi i nënës tënde”, që më ka mahnitur për nga bukuria, origjinaliteti dhe vërtertësia e gjetjes:

“Nënën tënde dikur e kam dashur,
ti ke moshën e saj, kur e doja,
ke dyfish bukurinë e saj,
por s’ke zemrën, që unë adhuroja”.

Qafiri, Eduard! Poeti! I don të dyja! Dhe nuk ka turp ta thotë... Kështu janë poetët. Aq më shumë ata nga Leskoviku, që dehen me raki të mirë dhe nuk i vënë fre gjuhës...
Ja dhe një tjetër, nga të dashurisë, origjinale, poezia “Kaq pak”:

“ Kjo është dashuria?
Vallë, kaq pak mund të falësh?
Dashuria,
kryefjalë e çdo zemre të djegur,
... dhe ti,
kaq pak?!”

Naivitet djaloshar? Aspak! Çakpinllëk, zgjuarsi, sinqeritet dhe guxim poeti, origjinalitet gjetjeje. Problemi është, se siç thamë, dashuron shumë, ndaj dhe flet shumë për dashurinë. Ashtu i përndezur, nuk seleksionon. Kështu që, pashmangshëm bënë gabime, bie në përsëritje, ka proliksitet, herë-herë thurr bejte. Do t’i rregullonte imazhin poetit, po të hiqte fare nga vëllimi disa poezi, si psh: “S’ka lamtumirë”, me mbylljen deklarative: “Mes nesh nuk do ketë/ kurrë lamtumirë”, “Nëse një ditë”, që ngjan se e ka shkruar një djalë i tetëvjeçares: “Ike, kokën, pas s’e ktheve,/ arsyen nuk ma the kurrë,/ ajo ditë maji, si ditë vjeshte,/ prej qiellit s’binte shi, por gurë...”Art është ky?! Ore, Edi, si nuk të ra një gur edhe ty, në çaçkë të kokës? Të mos shkruaje gjëra të tilla, që ngjajnë pranë bukurive të tua të tjera, si ferra pa manaferra. Mund të sillja edhe shembuj të tjerë...
Pra, gjer këtu konkluduam: Eduard Konica është një poet lirik, i këndon natyrës me shumë mjeshtëri, por edhe dashurisë me pasion. Teprimet janë të justifikueshme. E thamë, e ka fajin rakija e Leskovikut.
Problemi fillon këtej e tutje, kur del prej këtyre dy temave dhe shfaqet në shesh të mejdanit poetik, si poet shoqëror. Aty merr poza që nuk i shkojnë, shfaqet si krijues tjetër, që nuk ngjitet dot tek stadi i poetit. Lexojmë poezi shoqërore që janë deklarative, skematike, narative, proliksiteti dhe thjeshtësia e tepruar të marrin frymën. Tashmë krijuesi ka lënë penelin dhe aparatin e vet fotografik, me pozat e çastit, dhe mundohet të bëjë filozofi. E bën thatë, ajo ç’ka sjell është e mërzitshme, e stërnjohur, pa finese artistike. Dhe vetëpyetesh: si u transformua kështu, ky njeri, nga poet i peisazhit dhe i dashurisë, në blablaxhi kafenesh?
Ku është problemi? Është tek konceptimi poetik. Poezia është “të shkruash ndryshe”. Të perceptosh një gjë dhe të mos e japësh drejtpërsëdrejti. Të thuash me finesë diçka dhe të nënkuptosh, gjoja pa dashur, diçka tjetër. Të luash me trillin poetik. Të flasësh me gjetje befasuese, figurshëm dhe me ritëm poetik. Të bësh dallimin midis rrëfimtarit, përralltarit dhe poetit. I pari rrëfen dhe të vë në gjumë, i dyti shkruan dhe të lë pa gjumë, ngaqë ti mendon të shtjellosh atë që të ka thënë. Po ta thoshte troç, nuk do lodheshe. E bukura të lodh. Nuk janë poezi vjershat “Ajo që nuk na vrau”, “Papunësi dhe varfëri”, rapsodia “Shqipja dhe burri i kombit”, vjersha “Dituria”, ku çuditërisht poeti tallet me të dashurën, ngaqë ajo “kishte bërë tre universitete” dhe ai, ngaqë po e humbte, natyrshëm, ngaqë kishte mbetur me të mesmen, priste rastin:

 
“... për ty shpejt po prishet moti,
ndaj harrove diplomat dhe kërkove mend”.

Mund të ndodh kjo: t’i jap mend i pashkolluari, të shkolluarës me “tre universitete”? Nuk ngjan e vërtetë. Është fallso. Nuk është ky poeti. Poeti është më i gjerë, jo kaq egoist... Mërzitet Eduardi, miku dhe kolegu im, që i them këto gjëra? Mërzitem unë, më parë se ai. Se edhe në këtë temë, në poezitë shoqërore dhe problemore, ka, megjithatë, tek-tuk, gjëra shumë të mira, siç janë poezitë e gjetura dhe emocionuese “Jeta” - poezi e shkëlqyer shoqërore, “Kape çastin”, ose poezia “Ike”, që ndonëse me rrëfim folklorik, është gjetje dhe rrjedh shumë natyrshëm.. Atëhere Konica, ky i riu, jo ai i shkuari, mund të shkruajë mirë edhe këto lloj poezish. Dikush duhet t’ia thotë ama, qoftë edhe duke pirë raki, se e ka gabim, atë që thotë në krye të vëllimit, si kryediçiturë: “Frymëzimi është një çast,/ çdo gjë tjetër që vijon,/ është një hollësi...” Jo, jo, çdo gjë tjetër që vijon, ka shumë rëndësi, përcakton punën e mirëfilltë të poetit, atë kërkim të vazhdueshëm dhe cfilitës drejt përsosjes. Nuk mbaron poezia me çastin magjik të frymëzimit. Ky çast nuk është i poetit, ta jep Zoti dhe të thotë: “Vazhdo! Tani fillove! Ke pas punën më të rëndësishme...” Pra, duhet t’ia thotë dikush këto gjëra poetit të ri Eduard Konica. Siç duket, nuk ia paska thënë miku i tij, i mrekullueshmi bard lirik Skënder Rusi, të cilit Eduardi i ka kushtuar në libër një poezi po kaq të mrekullueshme. Dikush duhet t’i japë për shembull Eduardit strofën e fundit tek poezia e tij “Dita jonë”, që mendoj se është shumë emocionuese:

“Këtë ditë të shënuar, ne e bëmë tonën,
kemi dashurinë thellë, brenda në gjak,
kemi ne dy yje, Fabionin dhe Fionën,
kemi një familje dhe kjo nuk është pak”.

Vërtet, nuk është pak! Kur thua gjëra të tilla të bukura, poet, na zbukuron edhe neve shpirtin dhe mendjen. Por ja, që nuk qenka e lehtë, të thuash gjithmonë gjëra të tilla.
Kështu janë gjërat, Eduard Konica., që në dedikimin për mua, në librin tënd, shkruajte: “Për mikun tim më të mirë...” Ngaqë më nderon, unë, si miku yt, të them: “Gjërat janë bardhë e gri. Por nuk është për t’u shqetësuar. Vazhdo, dëgjo dhe vendos vetë. Dhe mos u mërzit, në përgjithësi, mbarë ia ke nisur kësaj pune. Sa për gri-në, ti e thua vetë, në një poezi: “S’ka gjë, këto i ndodhin poetit...”

GRIGOR JOVANI