Hiç s'kam ndryshue! Hipun në trenin që kërset si kockat e nji plaku kryet m'përplaset në xhamin e ftohtë të kësaj jete monotone të pashpresë mendjebaltosun e buzë tán dhjam babëzie. Botë ku shkelet shpirti i virgjën, i brishtë me këpucë të shtrenjta e barqe të mëdha deri në gjunjë prej makutërisë së vdekatarëve që lundrojnë me Saharanë e tyne drejt nesh Burra "pushtues" që ikin e vijnë pá mujt me e ble fushën e poçarit minj që nuk e ndalin marshin, puthadorës si t'ndrruem orësh kámblëpirës që t'vrasin mbas shpine të sëmurë me simptoma lavdie rendës drejt lëvdatave e dhánësve të tyne. Shpirtna t'mbushun gardhiqe ndajnë në ngastra lirinë e tjetrit. Nëpër çfarë gjámësh tjera duhet me kalue ? Qysh me zbut tmerrin e shpirtit kur ká kohë që ja kena bá funeralin dashnisë e áshtin e mbajmë me frymë? Ká mbetë me ringjall Aleksandër Solzhenicinin me rishkrue novelën e të burgosunit që përpiqej me mbijetu në Gulag. Ta turpnojmë edhe Stalinin . S'jam personazh imagjinar. Jam kufomë e bukur. Jam grue e gratë vuejnë vuejnë se janë gjallë. Për çka me m'vu faj? Táná vuejtjet i kthej n'dashni. Prej nëndheut mbahem mbas shpatullave të Kostandinit deri në ajodhimë. Shkrij borën e akullin që rrugën ma zén. Hiç s'kam ndryshue! Po ajo Valbonë flokëlagun kam mbetë E di mirë: s'kam lind me qenë kalorëse, veç me kalërue Edhe tash zhgrehem fshatçe, nuk i due mendimet e kollarisuna. Jam e brishtë po s'ka erë që m'merr me vedi. Kam ndërtue mbretninë téme, oqean që shpërthen dashni. Asht anija e dashnisë që m'i rrzon ortekët e shpirtit m'largon prej planetit. Për çka me m'vu faj?? Du me lánë shenjën téme plot dritë. Antarktida ásht i vetmi kontinent ku nuk janë gjetë fluturat. Me u nisë qysh sot don me thánë me e pas ma lehtë për nesër Ata? Ata mbetshin vetëm I vraftë liria e tepërt! Ti e dielli më keni mbetë Mungova gjatë shpirt, ish koha me u nisë drejt qiellit. Të lashë me frikën se mund t'më dalin flatrat, me vjedhë padurim mollën e Evës. Unë veç flakën vodha, diell pat' gjithandej. Mbylla sytë me ruejt zjermin tonë, ani pse udha me kryqin në shpinë, deri në darkën e mráme ásht e gjatë. Kacavjerrun në jargë burrash e mallkime grash asnji guriçkë s'më plagos, ndryshe isha kthye e zhgënjyeme. Nuk blova në të zezë, asnjë lidhje nuk e kam me atë ngjyrë, atje veç ándrrohet. Erdha e plotë si qielli, kullat e malet. Ti e dielli më keni mbetë, njeni shndrit e tjetri djeg. U ktheva pranë maleve të mia, në vendin e bukur t'banuem keq. Këtu ku nuk mundesh me fol bre, se jena thellë nën dhé si në legjenda, záni nuk mbrrin atje nalt dhimbja ásht mbijetesë. Ruaje si luks dashninë me nji të vdekun, gjysën e kresë e kam shkamb ku damarët janë stoli pishash të krehuna bukur prej erës, gjysa me boçe të thata, me nji fërkim marrin flakë. Jam mur me pak frymë shkoj në fund t'shkimjes me lé pêr së dyti. Me vdekjen s'bie dakort, sëmundja asht e natyrshme. Ti ulesh në vendin tánd, sizif mashkullor, Amerika jéme e rigjetun. zemër që m'do fort, pá lëkundje. M''puth e mue m'lëshon toka, më thith qielli, shkrihem si diell në muzg, a qiell mbrámjeje mbi ujnat e Bunës. Po të mos ishe ti, grumbull dheu do isha, askush nuk m'kishte njoftë. Tash e kam nji përmendore në hánë, nji vorr në kala. Me sy mbyll ta gjej shpirtin... Asgjá nuk u bá Asgjá nuk u bá, asgjá nuk ndryshon i dashtun. I ndodh kujtdo me u rrëzue e mos me mujt me u çue. Mos ju beso fjalëve aq shumë, as andrrave që shihen me sy hap'. Ti më pyet: "A u çlirue Shkodra?" Qysh jo! Jam pushtuesja má e bukur, qyteti nuk ndërton má kala mbi trupa grash. Ty shpirt të kam, ma ndeze një diell. Kurrë má parë nuk kish diell këtu, ti ishe dielli atëherë e sot. I njëjti fëmijë që ma ndal frymën, dritë mbi ujë, dy herë dritë, kreshnik Shkëlzeni i ngulun në fund të shpirtit. Veç një rosë ujnash fluturon për ty, zemër që të do fort, pá lëkundje, ndez zjerm në mes të oqeanit. S'jemi aq vonë sa te Markezi, as aq herët sa te Nabukovi. Puthemi prapë bukur edhe ti mësove má në fund, nxanës i keq në fund të bankave që mezi pret me pá tuj vallëzue vajzën e rrugës së spitalit, si vazo e pikturueme së mrendshmi. Burrë që më derdhesh nëpër fytyrë e gishta, rrëke drite e shkrihesh si diell në muzg mbi ujnat e Bunës me u bá ar në sytë e etun për hijeshi. Më rri në mendje si rrahje zemre, si dritë shëtitëse që lexon botën e verbër qorruar qëllimesh të ulëta. Kopshtari lulembjellës që nuk mban kurrë kosë me vete, veç një zemër prej atyne që takohen rrallë si margaritar nëpër dete tuj hap guacka. Po bie shpirt, ndoshta pak gjumë më zbret prej qiellit të shtatë.
KUR DITA QAN SI FËMIJË KOSOVE E strukur në skajin e qiellit ku zakonisht vdesin dhe motrat e saj Vetëm shpinën ia shoh ditës që dridhet e qan si fëmijë Kosove Edhe tingujt e këngëve të mariaçëve ngulen në gjemba kaktusësh Bien nën rrota makinash po ato vdesin bukur o zotëra të mëdhenj Ju që ma paketuat dhembjen në atdhe dhe ma dhatë me vete Ju që afër njëzet mijë i dërguat në parajsë E ne të gjallëve na mbyllët në kafaze me grila kujtimesh Të stolisura me rruaza të kuqe gjaku Dhe këngët i mbushët me varre Edhe ju që bëtë që shqiptari të mos duket shqiptar Kur ishte o sot o kurrë E tashti kositni bar mbi pullazet e shtëpive të djegura Për t’ia afruar popullit të cilin ende e përkund vdekja Ju që në emër të shqiponjës Fluturoni më lart e më shumë se vetë shqiponja Edhe ju që në emër të fitores E ngatërroni lirinë me letër të përdorur tualeti Pastaj e lani dhe e varni që të thahet Për ta mbështjellur njerëzimi ushqimin Për të gjithë ju vlen Në gjunjë Përpara përmendores së gishtit të mesëm Të ngritur nga kjo ditë që qan e dridhet si fëmijë Kosove Që qan e dridhet Ah Si fëmijë Kosove KU I KE LULEDIEJTË Ku i ke lulediejtë e tu Kosovë Pranverës i munguan qengjat e engjëjt që i bartëm mbi supe vetëvrasje bënë kur ra shiu që njëherë kishte qenë shi Lulediejtë ku i ke Kosovë Dhembja për ata që shkuan në parajsë krushq prej balte na bëri derisa liria si nuse pret ta zbret dikush nga kali i vdekjes Ku i ke lulediejtë ore lulediejtë ku të mbetën Kjo tufë resh që si dele mitike i është qepur qiellit s’pushon së përtypuri atë trohë fytyrë të trishtë që ka mbetur nga dita para këmbëve të këtij fëmije që dridhet nën këmishën e përgjakur që ia fali jeta GJELLË SHQIPTARE Ushtarët e armikut në Kosovë kishin meny të pasur shqiptare Në mëngjes Qumësht nga gji të shqyer nënash dhe foshnja të palindura të ziera në zjarr shtëpish servirur me sy të zinj të kaltër apo ngjyrë kafe dhe nga një shishe lotë të valë Dikush kënaqej veç me nga një kokë të pjekur Në drekë Zemra të plasura të të gjitha moshave të ziera në lëng eshtrash në njërën anë dhe mish kurrizi të pjekur në gacë përcjellë me tru të fërguar fëmijësh e sallatë klithmash spërkatur me uthull tmerri dhe nga një litër e gjysmë gjaku vashash të dhunuara Dikush kënaqej veç me nga një kokë të pjekur Në darkë Mushkëri të zeza e të bardha aty këtu ndonjë veshkë mish fëmije të përzier me gjakun e nënave ca tul plake a plaku pjekur në hell njelmësuar me kripën që nxirrej nga lotët Dikush kënaqej veç me nga një kokë të pjekur Në meskohë bluanin vesh të majtë e të djathtë gishtërinj duarsh e këmbësh aty këtu ndonjë hundë të përgjakur dhe ëndrrat tona të thara në murin e pushkatimit Dikush kënaqej edhe veç me një kokë të pjekur Piqnin e zienin në zjarre shtëpish hanin e pinin nga kafka shqiptarësh sikur të mos ishin njerëz sikur të mos ishim njerëz apo jo Zot derisa vera i ktheu në dhéun e tyre kur u majmën nga vdekja PËR BALLKANIN DHE PËR NËNËN TIME I lexova lajmet për Ballkanin bënte shumë ftohtë atje u ngjita në roof garden e nduka një portokall dhe derisa po e qëroja mendoja për Kosovën nejse nuk e kam dertin e luleve të lirisë ato ish-komandantët tanë i kanë marrë dhe i kanë çuar nëpër shtëpitë e veta qëmoti Por nëna ime a thua nëna ime ka frymë ka forcë të mjaftueshme sa për t’i ngritë duart dhe për t’i ngrohë me hukamën e vet ORA E LIRISË Zogj të thyer të këmbëve unaza të shtypura të kurrizit lule të vyshkura të ballit mollëza të përgjakura të fytyrës pikturoi jeta në orën e madhe të lirisë Si zog që harroi të fluturojë mbetëm peng i këngës sonë po zbresim a po ngjitemi qiellit të dhembjes Kosovë Ruaja Zot pendlat Shqiponjës se neve dreqi na rruan përditë
E VOGËL ËSHTË EVROPA E DASHURIA E MADHE (Tim bir, Blerimit, mërgimtar në Norvegji) U zvoglëua Evropa që kur ike ti Dhe unë ty të vogël të mbaj në gji Ani që tash unë jam në Jug e ti Dritë bën mes mjegullave atje në Veri E vogël është Europa e dashuria e madhe Nën krahët e hapur të përqafimit Të zë si zogun që kërkon qiell për fluturim E bie me këngë në zemrën time Po vjen te unë a unë po vij te ti Udhëve kah kaluruan Konstandini e Doruntina Bima e shpirtit tim Tash nise ditën me këngën më të bukur Si në Jug si në Veri Je ai që je vetëm ti Që në pikë të verës rigon dashuri. LETËR NGA BURGU Mars 1981 Falmi buzët Fëmijët Dua t'i puth në ball Falmi sytë Dua t'i shoh Duke buzëqweshur Falmi duart Ata T'i përqafoj Falmi këmbët Hapin t'ua përgjoj PSE YLLKA TË MOS YLLËZOJË Është mjegullinë a vallo e bardhë Me nuancime ngjyrëvjollcë Një copë pëlhure e hedhur në erë Si një fustan mëndafsh që ngrihet, ngrihet Jo, një re e braktisur shumë e hollë Që sikur avullohet e humbet në erë Fluturon ajo noton ajo ngrihet ajo Ajo as fluturon as noton dhe as ngrihet Ajo yllëzon drejt yjeve atje lart E pse jo Në është se flutura fluturon Në është se mjegulla mjegullon Pse Yllka të mos yllëzojë YLL JUGU - YLL VERIU Ëndërr pashë Jam ylli i gjithësisë Në Tokë nuk zbres dot Tokë e kam Qiellin Sofër e kam Diellin Yjet e Veriut Më vlojnë në gji Të tjerë në Jug Më vezullojnë Këtu kam engjëj rreth e qark Që hapin krahët sakaq. PA TITULL PA ADRESË PA DREJTIM Dua të të shkruaj jo letër Sepse kjo nuk është letër Nuk e di as vetë Se ç’është kjo Që po të shkruaj Kurrë në jetën time Nuk kam shkruar Shkrim më të rëndë Pa titull Pa adresë Pa drejtim Kurrë në jetën time Nuk kam shkruar Kurrë Dhe kurrë Mos shkrofsha diçka të këtillë Ç’zjarr i çuditshëm Po kallet në fund të detit U bëra flakë e prush i gjallë Le tē mos ketë takime Që të mos ketë ndarje Pa titull pa adresë pa drejtim PO E PËRFUNDOJ ME KAQ Erdha Shikoja kopshtin tonë Aty ndër kumbullat e mollët Buzë Llapit që kam shumë mall Aty pranë shtëpisë Mblidhnim nektarin e jetës E lëngun e dashurisë Në livadhin e dy rinive tona Besoja se do të të takoja Të të puthja Sytë me shikimin tim Të të mikloja flokët Me hijen time Të të thithja lëngun e jetës Me buzagazin tim Ah...! Nuk të pashë, se nuk të pashë Dhe mbeta sikur një zog Me sqepin e uritur në xham Më ther parzmin Ti s’e beson këtë Por do të vijë një ditë Ku secili do të shikojë Me sytë e mallit të kaluarën Dhe atje do të gjejë Njëfarë ngushëllimi Po, më në fund s’e di që s’e di Ç’m’u desh të ta them këtë Po e përfundoj me kaq! SHËNIME PËR AUTORIN Syhejl Havolli u lind më 21 korrik 1953 në Prishtinë. Shkollēn fillore, të mesme dhe Fakultetin e Filologjisë - Dega Letërsi dhe Gjuhë Shqipe i mbaroi në Prishtinë. Me poezi ka filluar të merret që nga rinia. Përveç poezisë merret edhe me prozë. Ka botuar në të gjitha gazetat dhe revistat tona letrare, këtu nē Kosovë dhe Shqipëri në gazetën “Nacional”. Në revistën studentore të asaj kohe “Rrjedh e lë gjurmë”, poemën “Ai lis shekullor”, kushtuar poetit Esad Mekuli. Që nga viti 1974 e deri në ditët e sotme ka punuar në Fakultetin Filozofik, tani Filologjik. Njëherit ka qenë korrespondent i gazetës studentore të asaj kohe “Bota e Re”. Ka botuar këto përmbledhje me poezi:
BELLEJA...* Kaçakët dhe zogjtë e malit I mbajti në bukë... E buzët e veta i lagte me pambuk Sa të madhe e pati atë sofër Ai katundi i vogël Të lashta i ka dhe këngët Vajet e ninullat Kurrë nuk shterrën gurrat Kur pushkatohëshin burrat As kur digjeshin kullat Mes flake luluan lisat E u burrëruan çunat... Prenë magjeve plakat arnonin historinë Dhe të çarat e qiellit Me pelhurën e kuqe të syrit Gacat e dhimbjës i fshehnin poshtë hirit Kur e lëshuan fshatin njëherë Në një kohë Kur u vra lejleku... Mollēt e mërdhira në rremb I shkundi Salih Çeku.... * ( Belleja...fshat i lashtë malor në Grykën e Deçanit )
mësimi e mbaj mend mësuesen e vitit të katërt, hyri në klasë, na pèrshëndeti ngrohtë, na përkëdheli çuditshëm të gjithëve, shkoi pranë dërrasës së zezë dhe shkruajti me germa të mëdha fjalën: Liri! të nesërmen, nuk erdhi më në mësim, e kishin hequr nga shkolla. arsyen nuk e morëm vesh kurrè , por sa herë e kujtoj atë kujtoj fjalën e shkruar prej saj ditën e fundit, atēherë u habita! me kalimin e kohës kuptova ajo kishte shkruar emrin e diçkaje të madhe, të paarritshme. mësuesen nuk e takova kurrë, as Lirinë kurrë nuk e takova. shpjegim në shtëpinë ngritur prej teje fjalë pas fjale, si prej gurësh të gdhendur me dritare të mëdha, ku hyn drita e një dielli të mençur dhe dashuria si një magji mbush hapësirën e dhomave plot lule shumëngjyrëshe. unë rri e kërkoj, se ku mund të jem rastësisht. trishtohem shpesh, se kanga jote asht aq e bukur e mue më ngjan vetja, si një udhëtar endërrues, lagur në shiun e dyshimit. vetëm shpresa asht dielli që herë pas here më ter e më ngroh ndërsa udhëtoj në udhën time plot riliev pashmangërisht drejt hiçit. sa lehtë është të më bësh të lumtur pa humbur asgjë, ndërsa më ban me u gjend brenda ëndrrës, si brenda levozhgës të një fruti, që e fsheh shijen, pas një mbështjellje të ashpër, vizatim i shpjegueshëm nga krijuesi i cili nuk jep shpjegime mashtrimi ajo më mashtronte mē thoshte, se më donte... por dhe unë e mashtrova i thashë, se... nuk e doja. liria të gjithë u munduem me të dhanë frymë e frymën ta morëm
MELODI MALLI Nisa të zgjoj kujtimet Gjurmëve të tua të ecë Me hapa bosh e pa ritëm Melodia e mallit më ndjek Ndjek hijen tënde Gjurmët më falin qetësi Përqafuar rri me heshtjen I flas për mallin që ndjej për ty Ëndrrës tretem Mbi supin tënd mbështes kokën Kjo natë më ngjallë kujtimet Flladi i nostalgjisë më rrëmben Ky det kujtimesh Dallgëve më përplasë Jehonë e shpirtit të përmalluar Te sytë e tu humbet prapë Buzëqeshja lundron valëve Buzët puthjen tënde kërkojnë Zëri yt melodik mes tingujve Në valsin e ëndrrave më fton. Melodi malli M’i bëhet shpirt shpresës Për një stinë të re... MOS HARRO Mos harro dashurinë Ajo ka veshur petkun Shumëngjyrësh vetëm për ty… Qielli i stolisur me ylber Mban shkëlqimin e syve tu Dhe më flet me zërin tënd… Kujto ëndrrat tua Shqyej pelerinën e zezë të largësisë Thuamë të dua… Se unë dua të dua përjetësisht… Nën dritën hyjnore zgjat duart Hënën përqafo dhe puthëm Dua të t’i dhuroj buzët e shpirtit… Askush tjetër sekretet nuk do t’i di Bashkë me ty! Unë, hëna, yjet lozim fshehtë… Dallgë… Sa shumë dallgë, Nën petkun e errët të kësaj nate Të qëndisur me pelerinën e ndjenjës sonë… Thuaje vetëm një fjalë, Një fjalë të ëmbël Si me magji të largojë këtë distancë… Dallgët e trazuara të melankolisë Shpirtin ma rëndojnë Zemra e copëtuar nuk dorëzohet Jemi bërë shtatore të pritjes Dhe shpirt që nuk vdes shpresës… ROMANCA S’E PRANON HARRIMIN Rrugës pranë njëri-tjetrit S'jemi asgjë më shumë se dy silueta Nën qiellin e paanë që nuk na zë Nuk mund të flasim më për të djeshëm Mundemi thjesht vetëm ta kujtojmë.
Shpesh kërkoj përgjigjet e mia Te shikimi yt.... Për mua nuk ishe një i huaj Do të doja ta rijetoja me mijëra herë Atë histori-dashuri pa ndryshuar asgjë... Tani një urë ndarje është midis nesh Derisa largësinë e kalb shiu i harrimit Që bie vazhdimisht si heshtja jote që na ndau.. E ndjej Sonte ëndërrova të të kem pranë Të zgjohem nga xigëlimat e shikimeve tua Valëve të ëndrrës së bukur të dashurisë Ëndrrës që mbeti varur në murin ndarës...
Sonte jam e lodhur Shkëlqimi i yllit tënd dhe aroma jote më dehin Frika brenda meje më përshkon si vetëtima...
Vetëm unë e ti jemi këtu si dikur Bota jashtë sillet sipas rregullave të saj Po të mos i frikoheshim asaj Sot s’do të më shikoje si të huaj... Pas shumë vitesh e kujtoj prapë atë natë Një erë e lehtë shpirti ndezë yjet në qiell Ku gjeje hapësirën që të ngrohte shpirtin. Jeta është e pamëshirshme Një mur ndau atë që krijuam kundër gjithkujt Ndërsa shenja e fatit me rikthen te ti Më pëlqen ta jetoj romancën e dashurisë... Si një imazh të ëmbël sjell në mendje atë natë Ti mbete një kujtim i zhveshur Një romancë e bukur që e mbajtëm të fshehur Tamam si pluhuri që fshihet poshtë tapetit.. Shpesh i flas shpirtit dhe ndjehem tjetër Edhe pse s’do të doja të ndjehesha kështu Sepse nuk dua të më braktisë kurrë shpresa... PËR HYJNINË SHPIRTËRORE Dua ta ndjej aromën e shpirtit tënd Si atë natë nën shiun e dashurisë Strukur nën strehën e zemrës Në shtratin e pafajësisë Kërkonim shikimet e humbura gjatë Në ëndrrën me sy të diellit Veshur me fustanin e blertë të qiellit... Puthjet shkrihen buzëve si suvalët e detit Yjet në hapësirë u dhurojnë dritën e bardhë Përkëdheljeve të ëmbla me duar shpirti Derisa hyjnia shpirtërore të... Emocionet shkëlqyese si rreze dielli Më përpinin si një shtrëngatë e gjatë Në stinën e shpresës që nuk e mundin dot Shirat e pritjes as rrufetë e mërzisë kur e qëllojnë... Atë natë, si diçka krejt hyjnore Në portat e jetës së dashurisë Dëgjoheshin vetëm trokitjet e ëmbla Të noçkave të shpirtrave tanë...
